Een gesprek van Tilla Durieux met Stella Mare
Tilla Durieux
uit Op de hoogte, 1933 [volgno 3] blz. 73
HET is nu 21 jaar geleden dat we Tilla Durieux voor het eerst zagen. Het was in Berlijn. Dien avond was de première van ■ „Die Königin" van Theodor Wolff, waarin Tilla de hoofdrol vervulde. De indruk, dien het spel van deze buitengewone actrice op ons maakte, was onvergetelijk. Elk gebaar, elke nuance van hare donkere stem deed ons ontroeren. Na dien zagen wij haar hier nog eenige malen: èn in „Franciska", het wrange stuk van Wedekind, waarin zij zoo ten volle haar kracht kon toonen, èn in: Der Schatten", waarin zij diep te ontroeren wist. En nu is Tilla l Durieux hier met een stuk, dat heel wat minder pervers is dan Franciska" en weer trof zij ons. Hare opvatting - haar prachtig spel bewezen weer dat deze groote tooneelspeelster ook in het blijspel schitteren kan. Met groote meesterlijkheid gaat zij van de eene stemming in de andere over.
In de gezellige hall van haar hotel hier ter stede ontving zij ons met een vriendelijken handdruk. Hare oogen zijn van een zonderlingen glans. Haar stem heeft een zeldzame buigzaamheid en kan ontroerend warm en teeder klinken als zij vertelt van haar jeugd, van haar hunkeren als kind reeds, naar het tooneel. De zwart wollen gebreide japon, de rood met zwarte sjahl die zij om haar hals had geknoopt, gaven haar iets apachen-achtigs, iets zeer uitheemsch in ieder geval en ik heb dan ook het vermoeden dat zij van Slavischen afkomst is. Daarover liet Tilla Durieux zich niet uit. Wèl, dat zij deze naam - het is die van haar grootmoeder later heeft aangenomen toen zij naar het tooneel ging.
Haar vader was professor in de chemie. Haar moeder, een zeer begaafde pianiste, gaf Tilla niet diè moederlijke warmte en liefde die een kind zoo noode kan missen. Zoo werd Tilla, een in zich zelf gekeerd, droomerig kind. Hare stiefzusters die veel ouder waren dan zij, bekommerden zich in het minst niet om het kleine zusje en ook van dezen ontving zij niet de minste liefde. Geen wonder dat het kind met hare groote fantasie en behoefte aan liefde, zich heel eenzaam voelde. Maar er was tóch iets waarmee zij zich uren en uren kon bezig houden en die haar alle eenzaamheid deden vergeten. Zij verplaatste zich dan in een heel andere gedachtenwereld, vertelde zich zelve aandoenlijke verhalen, verkleedde zich en voerde deze verhalen en eigen bedachte tooneelstukken voor den grooten spiegel staande, voor zich zelf op. Het slot was altijd dat de hoofdpersoon naar een klooster ging. Haar lievelingslectuur was de Bijbel, die zij las en herlas en waaruit zij ook vaak stof putte voor hare kinderlijke vertooningen.
Haar moeder zag ongaarne Tilla's neiging voor het tooneel. Zij, die zelf zulk een uitstekende pianiste was, wilde haar dochter voor de muziek opleiden. Intusschen was Tilla daar niet toe te bewegen. Het tooneel was nu eenmaal haar roeping.
Nadat zij in Weenen de school had afgeloopen ging zij naar de Tooneelschool. Zij had een mooie slanke gestalte en bewoog zich elegant, wellicht omdat zij van kind af aan veel aan gymnastiek had gedaan. Toen zij eindexamen van de Tooneelschool had gedaan, ging zij naar een theater-directeur toe.
Met dat leelijke gezicht wil jij naar het tooneel toe. Ga liever koken," was zijn antwoord, toen Tilla hem een engagement vroeg. Natuurlijk was zij zeer beleedigd over deze uitspraak, maar zij troostte zich spoedig toen hij haar toch, in weerwil van haar minder mooi uiterlijk, een engagement aanbood - zij het dan ook geen schitterend.
Moeder wilde er niets van hooren. Door uithongeren trachtte zij haar dochtertje te dwingen deze, volgens haar zoo antipathieke loopbaan, op te geven. Maar Tilla dacht daar geen oogenbhk over en zij kwam aan het theater te Olnutz in Czecho-Slovakije. Van TILLA DURIEUX hare kleine gage moest Tilla al hare costuums betalen, ook de historische. Maar voor haar kunst leed het jonge, enthousiaste meisje — dat eens zulk een groote tooneelspeelster zou worden — graag elke ontbering. Zij leefde, zooals zij ons vertelde, in die dagen hoofdzakelijk van zwarte koffie. Zij naaide zelf al hare Japonnen in den weinig vrijen tijd, die haar van repeteeren, spelen en studeeren overbleef. Zij had een buitengewoon talent om van iedere goedkoope japon iets bizonders te maken omdat zij ze zelf beschilderde of borduurde. Zoo kwam het, dat zij er, in weerwil van haar weinig florissanten finantieelen toestand, altijd heel smaakvol gekleed uitzag.
Eenigen tijd later ging zij naar Breslau, waar Tilla als achttien jarig meisje de rol van de tachtigjarige Margaretha van Anjou in " Richard III" vervulde en die van Wassilissa in „Nachtasyl".
In Berlijn, waarheen nu ook hare moeder was getrokken, kreeg zy een engagement bij Reinhardt. Kort daarop klonk vol bewondering haar naam door heel Berlijn — door héél Duitschland, door haar buitengewone creatie van „Salomé". Haar succes was overweldigend, en haar moeder verzoende zich met haar, hoewel zij lang niet ingenomen was met de roemrijke loopbaan van hare dochter.
Kort daarop leerde de aangebeden actrice een schilder kennen, trouwde met hem, maar scheidde na eenigen tijd.
Toen kwam de uiterst kunstzinnige bekende kunstkooper de heer Cassirer in haar leven. Zij trouwden samen en hun huwelijk ls negentien jaren voorbeeldig gelukkig geweest. Grooten invloed had mijn geniale man op mijn kunst. Wat ik geworden ben, heb ik hem te danken. Al mijn rollen bespraken WlJ samen en studeerde hij met mij in."
De bewondering en de liefde waarmee Tilla Durieux over haar -zooals zij zeide — zoo hoogst genialen man sprak, was treffend, en haar mooie donkere stem versomberde even toen zij over zijn dood sprak.
,,De heerlijkste tijd van mijn leven heb ik met hem in Holland doorgebracht, want — u zult het misschien wel weten dat ik eerst in Noordwijk met hem heb gewoond en later eenige jaren in Heemstede.
Wat ik alles nog gespeeld heb? Lady Milford in: „Kabale und Liebe", verder de hoofdrol in „Gygis und sein Ring", — „der Artzt am Scheideweg" — met Moisi, waarvoor ik eene groote bewondering heb, evenals voor Basserman en Krauss. Ik speelde nog veel te veel om op te noemen en kwam daarna bij Brahm — een prachtregisseur. Daar heb ik nog in vele Ibsen-stukken gespeeld. Maar helaas het duurde korten tijd, want de eminente man stierf. Een vast engagement heb ik toen niet meer aangenomen. Ik speelde overal — in stukken van Wedekind — en in: „Spielereien einer Kaiserin".
Maar de oorlog brak uit en ik vertrok naar Zwitserland, totdat ik bij Barnowsky aan het Lessing-theater een engagement kreeg. Ik speelde hoofdzakelijk de vrouw in „Der ideale Gathe" en die in „Pygmalion". Ik heb daar ook gedanst in de Opera als Potifar in de Joseph- legende van Richard Strauss.
Weet u wat een groote actrice bij ons in Berlijn is? — „die Wesseli!" Zij is nog heel jong, maar zij heeft buitengewoon veel talent. U moet haar vooral eens gaan zien als u in Berlijn bent. Ik zie haar graag.
Wat ik doe als ik niet moet repeteeren of spelen? Muziek, golfspelen en lézen, lezen, lézen. Buiten Berlijn woon ik nu. Heerlijk rustig. Ik ben weer hertrouwd. Mijn man heeft in Freuenhagen een groote kweekerij. Het is er heerlijk."
Wij spraken nog een poosje over Holland, over eenige groote tooneelspeelsters, zooals Kathe Dorsch, waarvoor Tilla Durieux ook groote bewondering heeft en over haar eigen pracht-creatie van „die Königin", die ons altijd tot in de kleinste bizonderheden is bijgebleven. Toen namen we afscheid van Tilla Durieux, de sympathieke, uiterst beschaafde, hoogst kunstzinnige groote actrice die ons met zulk eene bekorende vriendelijkheid had ontvangen.
uit: TILLA DURIEUX
...meer lezen over Tilla Durieux in Noordwijk: klik hier
25 Jul 2014
Er is een hond luisterend naar de naam Waltman uit de trein gesprongen: De hond van kunsthandelaar Paul Cassirer en Tilla Durieux. Misschien heeft u hem wels eens over het zandpad zien kuieren, die strook grond die ...
11 Feb 2015
De competitie, Noordwijk 11 februari brengt u de beeldschone dame TILLA DURIEUX die al vele afleveringen van de Blog Noordwijkse Huizen heeft gevuld. Ze blijft boeien en vandaag maakt ze een wandelingetje met haar ...
27 Jul 2014
"De ziel en het toneel" een prachtige samenvatting in drie woorden van het huwelijk tussen Tilla Durieux en Paul Cassirer die veel uren doorbrachten in hun zomervilla in Noordwijk aan Zee.. Een dramatischer plot voor ...
28 Aug 2012
Op 7 januari 1926 heeft Paul Cassirer een afspraak met zijn vrouw, de actrice Tilla Durieux (Ottilie Godefroy,1880 – 1971) bij hun Berlijnse advocaat om de echtscheidingsdocumenten te ondertekenen. Plotseling staat hij op, ...
